Carl-Alexander De Rudder, Waldo van de Gucht, 4mtwi

Artikel 1: KNMI registreert in Nederland uitbarsting Etna

De afdeling Seismologie van het KNMI heeft met het meetsysteem voor detectie van laagfrequente geluidsgolven in de atmosfeer op de vliegbasis Deelen het infrageluid gemeten van uitbarstingen van de vulkaan Etna. De volgens seismoloog Läslo Evers unieke registratie vond plaats toen de Etna zeer actief was en verschillende uitbarstingen en gasexplosies plaatsvonden. Grote explosies waaronder vulkaanuitbarstingen genereren laag frequent geluid. Frequenties lager dan 20 Hertz zijn onhoorbaar en worden daarom infrageluid genoemd. Het KNMI beschikt op de vliegbasis Deelen over een netwerk van microbarografen voor registratie van infrageluid. De metingen worden gebruikt voor onderzoek van knallen afkomstig van vliegtuigen die sneller vliegen dan het geluid, maar het systeem legt ook andere explosies vast, zoals op 13 mei 2000 de geluidsgolven de vuurwerkramp Enschede en recent dus de uitbarstingen van de Etna.

Uit recent onderzoek door Franse en Italiaanse geologen blijkt dat de Etna bezig is van identiteit te veranderen. De onderzoekers schrijven dat in het tijdschrift "Nature". Het vulkanisme op Sicilië is een "hot spot- vulkanisme", waarbij gesmolten lava geleidelijk omhoog komt. Uit het onderzoek naar de samenstelling van het magma blijkt dat de Etna door veranderingen in de aardkorst een "eilandboog-vulkaan" aan het worden is. De eruptie van een dergelijk type vulkanen zijn heviger.

Bron: Internet, www.knmi.nl

Artikel 2: Aantal doden door beving loopt op

SAN GIULIANO DI PUGLIA - Uit de puinhopen van een ingestort schoolgebouw zijn in het Italiaanse dorp San Giuliano di Puglia 26 lichamen geborgen: 24 kinderen en twee leerkrachten. Vijf of zes kinderen zitten nog vast.

Het gebouw stortte in bij de aardbeving van donderdag, die een kracht had van 5,4 op de schaal van Richter. Vijf leerkrachten en 56 kinderen raakten bedolven. Ongeveer dertig zijn er levend uitgehaald, sommigen zijn er slecht aan toe. Elders in het dorp kwamen twee oudere vrouwen om toen hun woning instortte.

Geen overlevenden

De brandweer ontkende een eerder bericht dat vrijdagochtend, 24 uur na de beving, een kind levend onder het puin vandaan is gehaald. Wel zijn rond het middaguur nog twee dode kinderen gevonden. Vrijwel alle kinderen waren jonger dan tien jaar. Onder de slachtoffers zijn tien 6-jarigen, allemaal uit dezelfde klas.

Het gebouw herbergde een kleuterschool en een basisschool. In de vroege ochtenduren wisten reddingswerkers nog twee mensen levend onder het puin vandaan te halen. Een paar uur later meldden de plaatselijke autoriteiten dat een derde kind was gered, maar de brandweer herriep dit bericht later.

Zoeken

Reddingswerkers zoeken met honden en warmtedetectoren, maar hebben vrijdag geen geluiden meer opgevangen. Donderdagavond hoorden ze nog wel kinderstemmen vanonder het puin. De gymzaal van de school is als tijdelijk mortuarium ingericht.

Twee kinderen van acht en negen jaar zijn er zeer slecht aan toe, meldden hun artsen. Een vrouw raakte haar drie kinderen kwijt. Tientallen ouders staan nog steeds huilend en handenwringend bij de puinhopen. "Ik wil samen met hem sterven", schreeuwde een moeder. Een 30-jarige vader viel flauw. Een uitgeputte brandweerman: "Ik heb al heel wat vreselijks gezien, maar dit is anders, dit zijn kinderen."

Kritiek

In Italië is de kritiek losgebarsten. Reddingswerkers zouden niet snel genoeg ter plaatse zijn geweest. Brandweerwagens kwamen donderdag zonder benzine te staan. Bovendien had de plaatselijke pastoor donderdag voor de ramp nog gewaarschuwd, nadat zich een lichte voorbeving had voorgedaan.

De geestelijke had geadviseerd geen kinderen meer in het schoolgebouw te laten, dat volgens hem niet stevig genoeg was, mocht zich een krachtiger beving voordoen. Ook andere dorpsbewoners noemden het gebouw krakkemikkig.

Bij de aardbeving zakte het gebouw als een kaartenhuis in elkaar. In het dak zou zwaar beton zijn verwerkt, wat de muren eigenlijk niet konden dragen. Reddingswerkers spraken vrijdag van een "zeer zwakke constructie". Premier Berlusconi, die donderdagavond kwam kijken, heeft een onderzoek gelast.

Zeker 3000 mensen zijn in het hele gebied dakloos geraakt. De beving was ook in Rome, op tweehonderd kilometer afstand, te voelen. Het is de zwaarste aardbeving in Italië sinds 1997.

Bron: Internet, De Standaard online

Inhoudsopgave!

1.      Wat is een vulkaan?

2.      Ontstaan van een vulkaan.

3.      Hoe werkt een vulkaan?

4.      Historische vulkaanuitbarstingen.

5.      Zijn er ook mensen blij met een vulkaanuitbarsting?

6.      Schuivende platen.

7.      Hoe ontstaat een aardbeving?

8.      De seismograaf.

9.      De schalen van Richter en Mercalli.

10.  Grote aardbevingen.

11.  Hebben aardbevingen en vulkaanuitbarstingen met elkaar te maken?

12.  Besluit.

1: Wat is een Vulkaan?

1. Het woord vulkaan komt van het kleine eiland Vulcano in de Middelandse Zee bij sicilië.
Eeuwen geleden, de mensen die in de streek woonden geloofden dat Vulcano de schoorsteen van de oven van Vulkan"de smid van de Romeinse goden" was. In Polynesia dacht de bevolking dat de vulkanische activiteiten de wraak van Pele" de godin van de vulkanen" was. Vandaag de dag weten we dat de oorzaak van de uitbarstingen geen bovennatuurlijke kracht is, maar het gevolg is van het botsen van aardplaten.

2. Een vulkaan is een berg, die opgebouwd is uit lava en as.Door de stromingen van magma, gesmolten steen, onder de aardkorst wordt een grote druk opgebouwd. Uiteindelijk wordt de druk zo groot, dat het magma naar boven wordt geduwd, de aardkortst uit.Eenmaal boven de aardkorst wordt het magma 'lava' genoemd. Dit lava gaat stromen en koelt af. Het afgekoelde lava wordt vulkanisch gesteente. Als de druk onder de aardkorst weer te groot wordt, en er weer magma naar buiten komt, stroomt dat over het overgebleven vulkanische gesteente. Dat lava koelt weer af en vormt zo telkens lagen van vulkanische gesteente op elkaar. Uiteindelijk ontstaat er een berg.  

Een doorsnede van een vulkaan.

3.Een vulkaan bestaat uit een magmahaard, waar er magma onder grote druk ligt te wachten tot het naar boven kan. Dan is er een kraterpijp, waardoor het magma naar buiten komt. Tenslotte is er ook nog een krater, waar het lava over de top van de berg heen stroomt, recht boven de kraterpijp. Als een vulkaan is uitgebarsten stolt het lava weer. Het lava stolt ook in de krater. Zo ontstaat er een grote prop, die er voor zorgt dat het magma niet naar buiten kan. Binnen in de vulkaan wordt de druk steeds groter,...
tot dat er een uitbarsting volgt.

2. Ontstaan van een vulkaan.

Vulkanen ontstaan door breuken in de aardkorst, waardoor de losse delen, platen genoemd, kunnen bewegen. Wanneer de platen botsen of uit elkaar getrokken worden, ontsnapt magma uit het binnenste van de aarde op de plaats van een breuk. Er zijn ongeveer 850 actieve vulkanen op de wereld, waarvan de meeste in de halve cirkel rond de stille oceaan liggen. Ook in oceanen kunnen vulkanen zich onder water vormen en uitbarsten.

Er zijn actieve, slapende en dode vulkanen.

1. Actieve vulkanen kunnen op elk moment uitbarsten, met korte tussenpozen tussen de twee uitbarstingen in.

2. Slapende vulkanen kunnen ook uitbarsten, maar niemand weet wanneer. Er zitten langen tussenpozen tussen twee uitbarstingen in.

3. Van dode vulkanen wordt verwacht dat ze niet meer zullen uitbarsten, al weet je dat natuurlijk nooit zeker. De vulkaan Vesuvius was immers ook al 1000 jaar rustig, voordat hij Pompei en Heraculaneum onder een dikke laag as bedekte.

3. Hoe werkt een vulkaan?

Bij veel vulkanen zit de kraterpijp verstopt met lava en stenen. De uitgang naar buiten is dus geblokkeerd. Daardoor wordt de druk van het magma steeds groter. De mensen in de buurt van de vulkaan horen onderaards gerommel, net onweer. Soms verschijnt een rookwolk boven de krater van de vulkaan. Als dat gebeurd zijn de meeste mensen in een handomdraai verdwenen. De grond begint te trillen. Plotseling klinken er enorme knallen. De lavaprop is uit de kraterpijp gevlogen, zoals een kurk van een champagne fles. Stenen en as worden meters hoog de lucht in geslingerd. De as is zo licht, dat hij soms na kilometers pas zakt. Dit noemt men een asregen. Doordat de stenen gloeiend heet zijn als ze de lucht in geslingerd worden, krijgen ze vreemde vormen. Meestal zijn die vulkanische bommen bolvormig. Ze variëren van een paar centimeter tot één meter grootte. Als de prop uit de kraterpijp is, kan het magma goed naar buiten. Zo gauw het magma het aardoppervlak heeft bereikt, wordt het lava genoemd. De temperatuur van die lava ligt tussen de 600°C en 1200°C. Alles wat de lava op zijn weg naar beneden tegenkomt, wordt verschroeit. De bovenste laag van de lava koelt heel snel af. De onderste laag blijft nog een tijdje doorstromen. Als alle lava weer gestold is, raakt de kraterpijp weer verstopt. Zo kan de aarde zich weer vervullen tot weer genoeg magma is voor een nieuwe uitbarsting.

4. Historische vulkaanuitbarstingen.

Het valt toch op dat er naarmate de jaren verstrijken er steeds minder doden vallen:

5. Zijn er mensen blij met een uitbarsting?

Dan blijft de vraag: Waarom mensen vlak bij een vulkaan blijven wonen? Dit kan om de volgende reden:

- Bij een vulkanische uitbarsting komt er ook veel vulkanische as vrij. Dit wordt hoog in de lucht geslingerd bij een uitbarsting. Het vulkanisch as daalt in een grote straal rondom de vulkaan neer. Dit vulkanisch as blijkt, in veel gevallen, erg vruchtbaar te zijn. En waar de grond vruchtbaar is,gaat men akkerbouw bedrijven. De mensen vestigen zich er en er ontstaat een dorp of stad. Dus een vulkaan betekent ook voor veel mensen vruchtbare grond en dus automatisch een inkomen.

6. Schuivende platen.

Op de wereldkaard kun je goed de vorm van continenten (werelddelen) herkennen. Ze worden omringd door oceanen. Continenten en oceaanbodems liggen op platen: stukken van de aardkorst die ieder ook een eigen vorm hebben. Er zijn zeven enorme groten platen en een aantal minder grote, die samen als in elkaar passende puzzelstukken de hele aardbol bedekken. Die platen verschuiven een beetje, maa.daar merk je weinig van, ze verschuiven hoogstens één tot twintig centimeter per jaar. De continenten bewegen mee. Europa en Noord-Amerika drijven elk jaar 5 centimeter uit elkaar.

De platen schuiven niet allemaal in dezelfde richting. Ze kunnen naar elkaar toe, en van elkaar af of langs elkaar heen schuiven. Als ze botsen, schuift de één meestal onder de andere. Bij deze beweging wordt er spanning in het gesteente opgebouwd, wordt die spanning te groot dan schieten de platen na een tijdje plotseling met grote kracht langs elkaar. Dat veroorzaakt een aardbeving. De meeste aardbevingen vinden plaats doordat twee platen tegen elkaar aan botsen.

De aarde trilt voortdurend heel licht. Daar merken we niets van. Een grote aardbeving daarentegen kan in enkele minuten hele steden verwoesten. Schoorstenen en hoge torens breken af. Mensen kunnen niet op hun benen blijven staan of op hun stoel blijven zitten. Gebouwen storten ineen, gas en waterleidingen breken, bomen worden geveld en er ontstaan scheuren in wegen en akkers. Stroomkabels knappen waardoor er brand uitbreekt. Mensen raken bedolven onder het puin. Op de plaat waar een aardbeving is geweest, kan de aarde nog dagen lang naschokken.

Aardschokken die in de aardkorst onder de oceaan ontstaan, veroorzaken een golfbeweging in het water die we Tsunami noemen (is Japans voor vloedgolf). De Tsunami is in het midden van de oceaan nog niet zo hoog, maar als hij de kust nadert, kan het wel 76 meter opzwepen. De Tsunami slaat op de kust uiteen waarbij hij gebouwen vernielt en boten ver het land in slingert. Een Tsunami kan ook door een vulkaanuitbarsting ontstaan.

De hevigheid van de aardbeving is afhankelijk van de diepte waarop de beving plaatsvindt, de hardheid van het gesteente, en de hoeveelheid opgebouwde spanning. Vanuit de plaats waar de beving in de aarde ontstaat, gaan schokgolven door het gesteente kilometers ver in alle richtingen. Je kunt de trillingen van een aardbeving vergelijken met rimpelen van een stil wateroppervlak nadat je er een steentje hebt in gegooid. Precies in het midden is de schok ontstaan. Bij een aardbeving gebeurt dat diep onder de aarde. Daar ligt het 'hypocentrum'. Precies dáárboven, aan het aardoppervlak, ligt het 'epicentrum'. Bij het epicentrum zijn de schokken meestal het hevigst. Maar ook vederop kunnen de gevolgen verwoestend zijn.

7. Hoe ontstaat een aardbeving?

Vaak denken we dat alle soorten aardbevingen dezelfde oorzaak hebben, dit is echter niet altijd het geval.Aardbevingen kunnenop vier manieren ontstaan:

1. Doordat een meteoriet op de aarde inslaat
2. Door het instorten van ondergrondse grotten binnen in de aarde
3. Door het uitbarsten van vulkanen
4. Door plotselinge verschuivingen van gesteente lagen

8. De seismograaf.

Als er ergens op aarde (ook aan de andere kant van de wereld) een aardbeving is, kan men die aan de andere kant meten. Dat gebeurt met een 'seismograaf'. Een seismograaf is een instrument dat de beving van de aarde meet en dan opschrijft. Hij bestaat uit twee delen. Er is een apparaat dat de trillingen meet. En er is een ander apparaat dat de trillingen vertaalt en ze  opschrijft. Daarvoor zit er een pen die voortdurend de op en neer bewegende lijn op een draaiend rol papier tekent. Zo krijg je een hele rij krabbeltjes. Als er een aardbeving is worden de krabbeltjes ineens veel groter.

9. De schalen van Richter en Mercalli.

De kracht van een aardbeving wordt de 'magnitude' genoemd. Hij wordt meestal berekend volgens de 'schaal van Richter'. De hevigste aardbeving die is gemeten, vond in 1960 in Chili plaats. Hij was 9,5 op de schaal van Richter en veroorzaakte een vloedgolf van 12 meter hoog aan de andere kant van de wereld! De Italiaanse vulkaandeskundige Mercalli heeft ook een schaal ontworpen (in Romeinse cijfers) om aan te geven wat de gevolgen zijn voor de mensen. Bij een beving van I op de schaal van Mercalli merken mensen niets, bij IV is het alsof er een zware vrachtwagen langs het huis rijdt. Bij V klotst het water uit een glas en vallen schilderijen van de muur. Bij VIII breken torens af en bij X storten stevige gebouwen in. De hoogste magnitude is XII op de schaal van Mercalli. Na zo'n aardbeving staat er nauwelijks meer iets rechtop. Er lopen scheuren door de grond en het water is de rivieren uitgekolkt.

Het aflezen van de schaal van Richter uit een seismogram.

3 Lichte trilling: alsof er een auto langsrijdt
4 Matig tot sterk: deuren rammelen
5 Sterk: voorwerpen vallen en bomen schudden
6 Zeer sterk: schade aan gebouwen, schoorstenen breken
7 Vernietigend: scheuren in de aarde, gebouwen storten in
8 Catastrofaal: gebouwen met de grond gelijk gemaakt, verbogen rails
8,5 De wereld vergaat zowat: rotsen verscheuren en alles verandert totaal

10. Grote aardbevingen (tussen 1900-1994)

Zoals we net hebben kunnen lezen wordt de kracht van een aardbeving gemeten op de schaal van Richter. Hieronder staan alle grote aardbevingen tussen 1900 en 1994 beschreven.

1: Chili 22-05-1960 schaal van Richter 9.5
2: Alaska 28-03-1964 schaal van Richter 9.2
3: Rusland 04-11-1952 schaal van Richter 9.0
4: Ecuador 31-01-1906 schaal van Richter 8.8
5: Alaska 09-03-1957 schaal van Richter 8.8
6: Alaska 04-02-1965 schaal van Richter 8.7
7: India 15-08-1950 schaal van Richter 8.6
8: Argentinië 11-11-1922 schaal van Richter 8.5
9: Indonesië 01-02-1938 schaal van Richter 8.5

11. Wat hebben aardbevingen en vulkanen met elkaar te maken?

Zowel een aardbeving als een vulkaan komen voort uit een breuklijn. Als breuklijnen plotseling een meter langs elkaar schuren krijg je een aardbeving. Deze aardbeving kan als hij hevig genoeg is scheuren in de aardkost maken. Die scheuren kunnen zo diep zijn tot ze bij het vloeibaar gesteente komen wat onder de aardkorst ligt. Dit vloeibaar gesteente 'magma' wordt omhoog geduwd door de scheur in de aardkorst heen. Als het er eenmaal doorheen is heet het lava en vormt het een berg, een vulkaan

12. Besluit

Zowel vulkanen als aardbevingen komen voor in alle maten en hebben allebei een verwoestende kracht. Wat ons wel opgevallen is, is dat de mensen zich meer en meer kunnen beschermen tegen aardbevingen en vulkanen en dat er ook minder doden vallen, toch zijn vulkanen en aardbevingen natuurverschijnselen waarmee de mens moet leren leven en zich moet tegen beschermen. We kunnen ze niet vermijden, maar we kunnen er ons wel tegen beschermen en trachten zo weinig mogelijk mensen te verliezen tijdens die rampen.